Lista uczuć i emocji – rodzaje

Wiesz, jak to jest mieć intuicję – wewnętrzny kompas – który wskazuje to, co dla Ciebie najlepsze? A może zastanawiasz się, co jest warunkiem budowania bliskich relacji z zachowaniem jednocześnie granic dobrych dla Ciebie? Klucz do tych umiejętności jest prostszy, niż myślisz – znajduje się w Tobie, a konkretnie w rozumieniu Twoich emocjach.

Czym się różnią uczucia od emocji?

Neuronaukowcy intensywnie badali ewolucyjny rozwój ludzkiego mózgu. U ludzi zdolność odczuwania emocji ewoluowała miliony lat przed zdolnością myślenia. Ludzkie emocje powstają w układzie limbicznym, który jest ukryty głęboko pod korą mózgową, częścią mózgu, w której powstaje myśl. W ten sposób nasze uczucia są bardziej podstawową częścią tego, kim jesteśmy, niż nasze myśli. Są fizjologicznym elementem naszego ciała, takim jak paznokcie lub kolana. Nasze emocje nie mogą zostać wymazane i nie jesteśmy w stanie im zaprzeczać.

Wiele osób używa terminów „uczucia” i „emocje” jako synonimów, ale nie są one wymienne. Chociaż mają podobne elementy, istnieje wyraźna różnica między uczuciami a emocjami. Czym się różnią uczucia od emocji? Po prostu… upływem czasu. Emocje pojawiają się jako pierwsze, a dopiero po nich przychodzą uczucia. Wtedy w naszym ciele zaczynają działać substancje chemiczne wydzielone pod wpływem emocji.

Czym są emocje?

Emocja to natychmiastowa reakcja fizjologiczna na odczuwany bodziec. Pod wpływem bodźca substancje chemiczne uwalniane są w całym naszym organizmie i trwa to około sześciu sekund. Emocje nieustannie regulują nasze ciało, dostosowując się do pojawiających się zagrożeń i możliwości. Dostarczają surowych danych o otaczającym nas świecie, które są niezbędne do naszego funkcjonowania.

Czym są uczucia?

Uczucia dla odmiany obejmują doznania nie tylko fizyczne, ale też psychiczne. Pojawiają się, gdy zaczynamy nadawać znaczenie emocjom, i sprawiają, że zwracamy uwagę i reagujemy na dostrzegane zagrożenia lub szanse.

Uczucia kontra emocje – podobieństwa i różnice

Ważna do zapamiętania różnica między uczuciami a emocjami polega na tym, że uczucia są doświadczane świadomie, podczas gdy emocje czasami zostają w sferze podświadomej. Wiele osób latami nie rozumie swoich emocji lub korzysta ze wsparcia (coaching, terapia), aby je zrozumieć.

Jakie są rodzaje emocji?

Czy wiesz, ilu emocji może doświadczyć człowiek? Około 34 tysięcy (tyle wyróżnił przez lata analiz amerykański psycholog dr Robert Plutchik). Zrozumieć wszystkie 34 tysiące różnych emocji czy nawet je zauważyć jest niemożliwe, ale możemy się nauczyć rozpoznawać emocje podstawowe.

Emocje podstawowe

W latach 70. psycholog Paul Ekman zidentyfikował sześć podstawowych emocji, które, jak sugerował, są powszechnie doświadczane we wszystkich kulturach ludzkich, są również niezależnie od kultur w ten sam sposób rozpoznawane i interpretowane.

Lista emocji podstawowych według Paula Ekmana:

1. Szczęście – przyjemny stan emocjonalny wywołujący uczucie radości, zadowolenia i satysfakcji.
2. Smutek – stan emocjonalny charakteryzujący się uczuciem rozczarowania, żalu lub beznadziejności.
3. Wstręt – silna emocja, która powoduje uczucie odrazy.
4. Strach – pierwotna emocja, która jest ważna dla przetrwania i wyzwala reakcję walki lub ucieczki.
5. Zaskoczenie – krótki stan emocjonalny, pozytywny lub negatywny, następujący po czymś nieoczekiwanym.
6. Gniew – stan emocjonalny prowadzący do uczucia wrogości i frustracji.

Teoria Paula Ekmana nie jest jedyna. Instytut Neuropsychologii z Glasgow wyróżnia tylko cztery emocje podstawowe: szczęście, smutek, strach i gniew. Później rozszerzył swoją listę podstawowych emocji o takie, jak: duma, wstyd, zakłopotanie i podekscytowanie.

Emocje złożone

W przeciwieństwie do emocji podstawowych emocje złożone są różne w rozmaitych kulturach. Składają się z dwóch lub więcej emocji podstawowych, na przykład strachu, złości i obrzydzenia, które z kolei składają się na złożoną emocję nienawiści.

Interpretowanie emocji złożonych w zależności od kultury/mentalności potwierdziły badania przeprowadzone przez stypendystę APS Jeanne Tsai na Uniwersytecie Stanforda, które pokazały, że mimo tego, iż większość ludzi na świecie chce „czuć się bardziej pozytywnie niż negatywnie”, to jednak okazuje się, że emocje, które powodują pozytywne doznania, zmieniają się między kulturami. Na przykład pozytywne emocje, które „Europejczycy i Amerykanie zazwyczaj preferowali, to ekscytacja i uniesienie”, podczas gdy populacje azjatyckie bardziej preferowały „spokój i relaks” (źródło: „Psychology Today”).

Przykładowa lista emocji złożonych:

• miłość = radość + zaufanie,
• poczucie winy = radość + strach,
• zachwyt = radość + zaskoczenie,
• duma = złość + radość,
• lęk = oczekiwanie + strach,
• wyrzuty sumienia = smutek + obrzydzenie,
• rozpacz = strach + smutek,
• wstyd = strach + niesmak/obrzydzenie,
• ciekawość = zaskoczenie + zaufanie,
• oburzenie = zaskoczenie + złość,
• nadzieja = oczekiwanie + zaufanie,
• optymizm = nadzieja + radość.

Powyższe to tylko kilka przykładów, lista emocji złożonych jest cały czas uzupełniana przez badaczy tematu.

Lista uczuć

Dla dopełnienia listy emocji podstawowych oraz złożonych warto dodać kilka słów na temat uczuć.

Jak mówi dr Sarah McKay (neurolog): „Emocje rozgrywają się w teatrze ciała. Uczucia rozgrywają się w teatrze umysłu”.

To dość trafna definicja – uczucia się tworzą, gdy mózg przypisuje znaczenie doznaniu emocjonalnemu, którego doświadczasz, ponieważ opierają się na doświadczeniu emocjonalnym. Uczucia mogą być całkowicie subiektywne i różnić się nie tylko – jak w przypadku emocji złożonych – zależnie od kultury, lecz także od konkretnej osoby. Są świadome i kształtowane przez temperament danej osoby i różnią się od siebie w zależności od sytuacji.

Jak zapanować nad emocjami i uczuciami?

„Chociaż część emocji nie jest mile widziana, każda z nich ma niezbędną funkcję i coś znaczącego i precyzyjnego do powiedzenia. Jeśli zignorujemy i stłumimy emocję, nie usuniemy jej przekazu – po prostu zastrzelimy posłańca i zakłócimy ważny naturalny proces” (cytat za: Karla McLaren, The Language of Emotions, Sounds True, Boulder 2010).

Emocje czy myśli – co jest silniejsze i bardziej decyduje w Twoim życiu?

W obecnych czasach rzadko doceniamy emocje i raczej postrzegamy je jako uciążliwe. Emocje są często kategoryzowane, tłumione lub ignorowane. Nie zawsze patrzymy na nie jako na niezbędny element uzdrowienia. To właśnie rozumienie swoich emocji – i często emocji innych – pomaga nam zrozumieć ważne dla nas wartości, wizję i cele w życiu, jest też niezbędne dla tworzenia więzi z innymi.

Dowodem na to są badania przeprowadzone przez neurologa António Damásio, które wykazały, że kiedy emocjonalne ośrodki w mózgu są odłączone od ośrodków racjonalnego myślenia (poprzez operację lub uszkodzenie mózgu), pacjenci nie są w stanie podejmować decyzji, a w niektórych przypadkach nie mogą zrozumieć innych ludzi.

Smutek, gniew – jak sobie z nim radzić?

Negatywnie postrzegane emocje, które często od siebie odsuwamy, są nam tak naprawdę bardzo potrzebne. Na przykład gniew jest strażnikiem naszych granic i może wskazywać na to, co jest dla nas nieakceptowalne. A smutek zapewnia przejście do kolejnego etapu i często głębszego zrozumienia tego, co jest dla nas naprawdę ważne. Właściwie adresowany strach to nasza intuicja, dzięki której jesteśmy w stanie odpowiednio zareagować w sytuacji zagrożenia.

Usilne starania, by usunąć niepokojące/negatywne myśli i uczucia, kończą się najczęściej nasileniem ich odczuwania, a często strategie unikowe prowadzą do pracoholizmu lub przechodzenia od jednego związku do kolejnego.

Sprawność emocjonalna – klucz do radzenia sobie z emocjami

Emocje są zawsze prawdziwe – za każdym razem mówią prawdę o tym, jak się rzeczywiście czujemy – ale mogą nie zawsze być właściwe w danej sytuacji. Dlatego najważniejsze jest je rozumieć, interpretować i pracować nad nimi, aby móc znaleźć drogę pośrednią między tłumieniem a niewłaściwą ekspresją.

Ta umiejętność to tzw. sprawność emocjonalna, czyli umiejętność używania swoich emocji w procesie myślenia i analizowania/podejmowania decyzji oraz umiejętność używania myśli do zarządzania swoimi emocjami (definicja według Susan David).

Sprawność emocjonalna nie polega na cenzurowaniu tego, co się dzieje w naszym wnętrzu, czy przymuszaniu się do bardziej pozytywnego myślenia.

W sprawności emocjonalnej chodzi o zauważenie swoich emocji. Jeśli są negatywne – to o uspokojenie odczuć w ciele, a następnie w bardziej spokojnym stanie podjęcie decyzji o reagowaniu.

Podsumowanie

Bez emocji nie możemy podejmować decyzji, nie możemy rozszyfrować swojej wizji, nie potrafimy wyznaczyć właściwych granic, nie potrafimy identyfikować naszych marzeń ani tego, co jest dla nas najważniejsze w miłości. Emocje były, są i będą najważniejszą częścią Twojego funkcjonowania na co dzień, dlatego tak ważne jest codzienne praktykowanie emocjonalnej sprawności na poszczególnych etapach:

zatrzymanie – zauważenie – nazwanie – decyzja o działaniu – działanie.

W tej małej przerwie pomiędzy zatrzymaniem a podjęciem działania jest Twoja wolność w decydowaniu o sobie i swoim życiu.

Potrzebujesz wsparcia w nazywaniu emocji? Zapisz się na wstępną, bezpłatną konsultację.